‘Le monde de la réalité a ses limites; le monde de l’imagination est sans frontières.’

Jean-Jacques Rousseau

In zijn schilderijen mixt Liekens vaak acryl en olieverf. Zijn toets is nu eens analytisch en secuur, dan weer vrij en dichterlijk. Hier en daar duikt een klodder verf op, drippings zijn aangebracht. Nooit weifelend confronteert de schilder ons met zijn bravouretechniek, die steeds levendig is hoe ‘gruwelijk’ en doods de onderwerpen soms ook mogen zijn. De act en de ambacht van het schilderen domineren in dit universum dat bevolkt wordt door hoofdzakelijk de natuur, en de vergankelijkheid ervan.

Naast schilderijen maakt Liekens ook grote collages. waarin hij gebruikmaakt van verschillende grafische technieken. Zo bestaat de reeks ‘Kempen’ uit grote collages van bossen in zwart-wit, samengesteld uit 10 tallen monotypes, namelijk unieke afdrukken, gemaakt van takken, bladeren en schors. Hij herhaalde dit procedé met tropische planten voor de reeks ‘Serres Chaudes’, die geïnspireerd was op de symbolistische gedichten van Maurice Maeterlinck.

Voor zijn ‘interieurs’ maakte hij dan weer tientallen houtsnedes, en monotypes van allerhande structuren, waarbij structuurbehangpapier, hout, ruggen van boeken, planten, stoffen,... werden ingeïnkt en afgedrukt op dun chinees papier, vervolgens verknipt en geplakt op doek tot een harmonieuze collageachtige compositie.

Deze ‘Wunderkammers’, zoals onder andere het werk ‘The Study’ zijn geen natuurgetrouwe noch een realitische weergave van bijvoorbeeld de kamer waar Darwin, die in 1859 The Origin of Species schreef, maar een interpretatie van Darwins kamer door de kunstenaar zelf op een sublematische manier. Ook het werk ‘The Congo Room’ toont een imaginair interieur van een koloniaal waarbij bestaande gravures samengaan met found footage en de verbeelding van Liekens zelf. Zo ontstaat er telkens weer een soort van fantastische kamer waarin de meest onvoorstelbare zaken samengaan: het interieur wordt bevolkt door allerlei opgezette dieren en Afrikaanse maskers en sculpturen, die in feite nooit op deze manier kunnen worden samengebracht, maar enkel door de hand van de kunstenaar. Door zijn interieurs niet alleen in zwart-wit, maar ook in kleur weer te geven, confronteert Liekens ons met de wisselende manier van kijken en interpreatie al naargelang de kleurbehandeling van eenzelfde beeld.

Naar aanleiding van deze tentoonstelling verschijnt het boek ‘Tom Liekens’, een overzicht van zijn werk van de laatste 10 jaar met tekst van Marc Ruyters en Dirk Draulans, in een vormgeving van Thomas Soete. www.tomliekens.com

Inge Braeckman

In de tentoonstelling Lust for Life toont Tom Liekens zijn recente monumentale schilderijen en collages. Ook nu weer is zijn werk doorspekt met kunst- en cultuurhistorische citaten. Lust for Life verwijst naar de mythe van Vincent Van Gogh, de gekke maar geniale ‘peintre maudit’, die een dankbare inspiratiebron bleek voor verschillende populaire media. De verstrengeling van mythevorming en massacultuur werd in de jaren dertig van vorige eeuw ingezet met de publicatie van Irving Stones biografische roman Lust for Life (1934) en de verfilming ervan in 1956 met Kirk Douglas in de hoofdrol. Het is deze film die de inspiratie vormde voor Liekens’ schilderijen. Vooral de dramatische scène waarin de gekwelde Van Gogh tussen het koren zijn ‘zogenaamde‘ laatste meesterwerk schildert, geplaagd door rondvliegende kraaien als metafoor voor zijn gevecht met demonen, bleef hangen. Dit pakkende filmmoment heeft natuurlijk weinig te maken met de historische realiteit. Zoals wel vaker bij Van Gogh neemt de mythe het over, en Liekens doet er nog een schepje boven op. Op zijn doek lijkt Van Gogh wel beland in The Birds van Alfred Hitchcock.

In de kapel hangt een ander schilderij waarin vogels een gewelddadige hoofdrol spelen: het imposante doek van wel 5 op 10m toont een slaapkamerinterieur waarin tientallen eksters een ware ravage aanrichten. De werken ‘Delacroix’s Dream’ in de vitrineruimte zijn dan weer een hommage aan de beroemde Franse schilder uit de Romantiek, Eugène Delacroix: twee olieverfschilderijen en een collage van houtsneden, die samen staan voor het mythische werk dat Delacroix nooit maakte. Ook hier lijkt een strijd aan de gang tussen mens en dier. Christenen voeren een hopeloos gevecht met tijgers, leeuwen, zelfs olifanten en nijlpaarden. Wie zijn held eert met één werk, claimt hem te kunnen overtreffen. Wie er drie nodig heeft, erkent nederig dat hij zoekend is. Al bewijzen Liekens’ taferelen net zo goed dat de schilder zijn grote voorbeeld kent; sterker zelfs, hij draagt Delacroix in zijn bloed net zoals deze laatste schatplichtig was aan Pieter Paul Rubens.

De schilderijen in de bovenzaal van de galerie getuigen allemaal van eenzelfde broeierige atmosfeer. Plantenserres, subtropische zwembaden en terraria tonen een kunstmatige wereld waarin de mens tracht een stukje tropische wildernis te reconstrueren. De menselijke drang om de natuur te willen bezitten, opsluiten en controleren is één van de rode draden doorheen zijn oeuvre.

De nachtelijke aanblik van verlichtte serres inspireerden hem tot grootse collages, die bestaan uit afdrukken van tropische planten, schors en takken. Ook de wereld van de terrarium- en aquariumliefhebber kent de kunstenaar zeer goed: als kind al was Liekens immers fanatiek bezig met het houden van hagedissen, slangen, schildpadden, wandelende takken en vissen.

Tom Liekens (°1977) is gefascineerd door de weinig realistische wijze waarop fauna en flora worden voorgesteld op schilderijen, in sprookjes of in films. Ook de artificiële wereld van dierentuinen, natuurhistorische musea en tropische plantenkasten vormen een blijvende bron van inspiratie. Steeds weer is zijn werk overladen met kunst- en cultuurhistorische verwijzingen.

Het immense woud van Fontainebleau had tussen 1830 en 1850 een sterke aantrekking op een aantal plein-air-schilders, die het directe contact met de ongerepte natuur zochten ver weg van de stad en het academisme. De kunstenaars van de zogenaamde School van Barbizon met meesters als Théodore Rousseau, Jean François Millet en Gustave Courbet schilderden landschappen in de vrije natuur, zonder opsmuk, als reactie op de Romantiek. Liekens schildert een hommage aan deze toen erg radicale kunstenaars. Sommige van zijn wild geschilderd bossen zijn zuiver imaginair, andere baseerde hij op foto’s die hij zelf in Barbizon nam. In het doek En Fôret de Fontainebleau zien we tussen de omgevallen bomen een hert dat een hinde bespringt, een detail ontleend aan een schets van de zeventiende-eeuwse Nederlandse dierschilder Paulus Potter. In Barbizon dragen twee als skeletten verklede ruiters bij tot de mysterieuze en dreigende sfeer.

Het panoramische doek Saint-Remy is dan weer een duidelijke verwijzing naar Vincent Van Gogh. Het was immers hier dat Van Gogh zich een tijd liet opnemen in de psychiatrische inrichting Saint-Paul-de-Mausole. Liekens bezocht dit voormalig klooster maar voelde vooral in de woeste omgeving errond, de geest van Van Gogh. Veel van Liekens’ werken zijn landschappen. De schilder gaat hierbij specifiek op zoek naar landschappen die in ons collectief geheugen zitten: archetypen zoals het bos, de bergen, de heide, de jungle; een geromantiseerde of artificiële voorstelling van de natuur die kan dienen als decor. De compositie van zijn expressieve schilderijen is in hoofdzaak horizontaal, waarmee hij een sfeer van uitgestrektheid creëert. Het vaak grote formaat van zijn werk draagt bij tot de buitengewone sensatie ervan. Naast schilderijen maakt hij ook zwart-wit collages. Tientallen unieke afdrukken van ingeinkte takken, bladeren en schors worden samen met houtsneden op doek gekleefd tot unieke grafische werken.

Andere werken spelen zich af in een prehistorische tijdperk toen dinosaurussen de heersers van de wereld waren. Dinosauriërs spreken al meer dan een eeuw tot de verbeelding via films, illustraties en speelgoed. Hoewel ze zo deel zijn gaan uitmaken van onze populaire beeldcultuur, waren ze zelden een onderwerp in kunstwerken. Liekens zocht zijn inspiratie in 19de-eeuwse voorstellingen van dinosaurussen waarvan de gevonden fossiele geraamten toegeschreven werden aan Bijbelse monsters die zouden zijn ten onder gegaan tijdens de Zondvloed. Tot vandaag nog wordt door bijvoorbeeld creationisten het bestaan van een miljoenen jaren geleden uitgestorven diersoort in twijfel getrokken. Ook de stop-motion dinos uit vroegere Hollywood films als One Million Years B.C., The Land that Time forgot of King Kong dienden als vertrekpunt voor de gedurfde reeks schilderijen vol actie en dramatiek. In sensatiebeluste films zijn dinosaurussen steevast bloeddorstige monsters net zoals draken dat waren op middeleeuwse schilderijen. Vroeger werden de gevonden fossiele resten van dinosauriërs trouwens aanzien als ‘drakenbotten’ en voedden niet zelden mythen en het geloof in fabeldieren. De geschilderde T-Rex of Stegosaurus van Liekens zijn ongeloofwaardig als prehistorische reptielen, maar ogen daarentegen vals al waren ze van plasticine- of plastiek. Maar kan iemand ooit echt zeker weten hoe een dinosaurus er werkelijk uit zag? Of King Kong?

De tentoonstelling Dog Years van Tom Liekens gaat van start in het openingweekend van zaterdag 30 en zondag 31 januari van 11u tot 19u en loopt nog tot en met zondag 4 april 2021.

Dog Years is de zevende tentoonstelling van Tom Liekens (°1977) in De Zwarte Panter. De natuur treedt vaak op het voorplan in zijn schilderijen en collages. En toch is Liekens allesbehalve een traditionele landschapsschilder of dierschilder. Hij toont ons in veel van zijn monumentale werken een artificiële natuur, de natuur als decor. In andere doeken geeft hij uitdrukking aan het dierlijke in de mens en het humane in het dier. Met een bijzondere fascinatie observeert de kunstenaar hoe fauna wordt voorgesteld in sprookjes, films en doorheen de kunstgeschiedenis. Die afbeeldingen tonen hoe de mens zich verhoudt tot de natuur en tot ‘andere’ dieren. De mens negeert de werkelijke eigenschappen van het dier door er van alles op te projecteren en aan toe te schrijven. Die afbeeldingen demonstreren ook hardnekkige vooroordelen, tegen elk bewijs van het tegendeel in. En ze laten zien hoe sterk de gevoelens zijn die bepaalde dieren bij ons oproepen. Ze vertellen, net als de schilderijen van Liekens zelf, uiteindelijk meer over ons als mens dan over de afgebeelde dieren. In sommige van Liekens’ schilderijen zijn dieren herleidt tot curiosa of jachttrofeeën. De mens vangt, doodt en pronkt met het dier als met een kostbaar voorwerp.

Daarnaast toont de schilder ook een opmerkelijke interesse in grafiek. Hij maakt bijgekleurde etsen als voorstudies voor zijn schilderijen. Indrukwekkend zijn de collages op groot formaat die zijn samengesteld uit houtsneden, gravures en structuurafdrukken. Liekens ontwikkelde zelf dit unieke procedé waardoor hij grafische werken op groot formaat kan maken. Deze heel directe manier waarmee hij met grafiek omgaat sluit nauw aan bij zijn schilderwerken. Vaak maakt hij van een schilderij een versie in houtsnede of andersom.

In Anatomie Clastique combineert de kunstenaar de verschillende technieken. Het schilderij met daarin verschillende gravures geplakt is de verbeelding van het surrealistisch ogende atelier van de 19de eeuwse Franse dokter Louis Auzoux die anatomische modellen in papier-maché ontwierp. Later richtte de arts een fabriek op voor anatomische menselijke modellen en creëerde hij modellen van planten en dieren. Hij noemt zijn modellen Anatomie Clastique, afgeleid van het Griekse klastos wat gebroken in stukken betekent.

Op andere doeken in Dog Years figureren vreemde ‘mensen’ met de kop van een hond als hoofd. De inspiratie vond Liekens in het paneel De Pelgrims van Het Lam Gods van de gebroeders Van Eyck, waarop Sint- Christoffel staat afgebeeld. De patroonheilige van de reizigers en de pelgrims was volgens een Middeleeuwse legende afkomstig uit het land der Hondkoppigen. Eén van de Hondkoppigen liet zich dopen en kreeg de naam Christoffel. Door zijn bekering kreeg hij een menselijke tong en kon hij spreken. Deze heilige die een martelaarsdood zou gestorven zijn werd lang dan ook voorgesteld met een hondenkop. Dat idee nam Liekens over in zijn versie van het paneel. In de daaropvolgende werken kregen de honden steeds meer menselijke uitdrukkingen. Ze werden gaandeweg een metafoor voor de verwarrende en soms gewelddadige tijd waarin we leven.

De tentoonstelling Tom Liekens / Once Upon a Time in the Forest opent op zaterdag 17 en zondag 18 september 2022 tussen 11u00 en 19u00 en loopt van zondag 22 september t/m zondag 20 november 2022. Inleiding door Jan Decleir op zaterdag 17 september om 18u00.

Tom Liekens (°1977) is gefascineerd door de weinig realistische wijze waarop fauna en flora doorgaans worden voorgesteld op schilderijen, in sprookjes en mythes, of in films. Naast schilderijen maakt hij de laatste jaren vooral monumentale collages op doek die bestaan uit houtsneden en structuurafdrukken.  Liekens ontwikkelde zelf dit unieke procedé. Met deze collagetechniek kan hij grafiek op groot formaat maken. De mensen en dieren die zijn doeken bevolken, worden gedetailleerd met een beitel uitgesneden uit hout. Vervolgens worden de prints ervan uitgeknipt en opgeplakt op een achtergrond, samengesteld uit afdrukken van ingeïnkte takken, bladeren en schors. Het geheel vormt een bos.

Ook de sprookjes van Tom Liekens spelen zich af diep in het woud, ver van de beschaafde wereld. Zijn grote houtsneden vertellen echter geen kinderverhaaltjes, maar zijn sprookjes voor volwassen. Het zijn seksuele en gewelddadige taferelen tussen personages die het midden lijken te houden tussen mens en dier. De afgebeelde omstaanders op het doek zijn heimelijke getuigen die bespieden en filmen. Ook de toeschouwer zelf voelt zich een voyeur van een donkere fantasiewereld die tegelijk heel realistisch wordt verbeeld.

De uitdagende vrouwen en mannen op de werken dragen vaak bontmantels, wat zowel associaties oproept met decadentie als met dierlijkheid. Sommigen zijn zelfs volledig verkleed als dier; ze dragen Fursuits, kostuums die antropomorfe dieren voorstellen. Andere hybride figuren verwijzen dan weer naar de Griekse mythologie.

Tom Liekens wisselt complexe composities met meerdere personages af met portretten van geïsoleerde figuren. Hij vroeg aan verschillende mannen en vrouwen om te poseren. De foto’s die hij van hen nam dienden als vertrekpunt voor levensgrote portretten, ten voeten uit. Ze ogen statig en imposant. Op een zelfportret, op de rug gezien, poseert de kunstenaar met een doodshoofd. Hij liet hiervoor een medische scan maken van zijn eigen schedel waarna hij die liet printen in 3D. Hij maakte zo zijn eigen sterfelijkheid tastbaar en keek letterlijk de dood in de ogen. Voyeurisme, bestialiteiten, seks, macht en geweld in een soort van magische wereld. De fascinerende zwart-wit doeken van Liekens ogen zowel provocerend als mysterieus.