‘In ruil voor de gehoorzaamheid, en het deel van je vrijheid dat je ervoor moet opgeven, krijg je bescherming,’ zegt Benjamin Demeyere. Opmerkelijk is dat hij in deze tentoonstelling verschillende picturale stijlen mengt en combineert al naargelang het verschillende facet van het onderwerp dat aan bod komt. Zo zijn er een aantal pictogrammen, eenvoudige gestileerde beelden ter vervanging van een boodschap/een tekst, die in feite het beeldende communicatiemiddel bij uitstek zijn omdat hier beeld en boodschap op een zeer directe manier samenvallen. Maar er is ook de reeks ‘Rooddopje’ waarin Benjamin aangeeft dat in ruil voor gehoorzaamheid, er ook niets gebeurt. Rooddopje, alias Roodkapje, bezoekt de grootmoeder, praat niet tegen de wolf en keert braaf terug naar huis.

Maar gehoorzaamheid betekent ook macht. Zo zien we bijvoorbeeld een aantal werken waarbij een schilder een portret van de voormalige koning Boudewijn maakt. Of een werk vol gekloonde vlaggen met telkens een haas erop. Ook een kerktoren duikt hier en daar op. Gehoorzaamheid heeft ook met seks te maken: drie geboeide mannen maken smekende gebaren naar een halfverlepte deerne met een zweep in de hand.

Details zijn steeds van een onmiskenbare waarde in het oeuvre van Benjamin Demeyere; ze typeren zijn personages. Alles heeft een betekenis en staat steeds op zijn plaats: een rolex, een zebrapad, de woorden ‘Fuck you’,... Het patroonachtige motief is ook van belang: naargelang het verschillende motief wordt er een ander patroon gebruikt.

Het spel met de absurditeit der regels wordt in deze tentoonstelling speciaal onderlijnd door de manier waarop alle werken in die wisselende schilderkunstige stijlen in één overkoepelde tentoonstelling worden geïntegreerd en het belang van de bewust gecreëerde en noodzakelijke chaos wordt onderstreept, los van het gegeven om verhalen te creëren.

Inge Braeckman

De Grieken associeerden geluk met ataraxie. Wat betekent het idee van ‘Le Bonheur’ voor jou, niet alleen vandaag maar ook doorheen de kunstgeschiedenis? Kan je hiermee de link maken naar het schilderij ‘Le Déjeuner sur l’herbe’ van Manet, aangezien enkele van je werken daaraan lijken te refereren?

‘Op zich is deze definitie over geluk van de Grieken boeiend, maar dat is een filosofische en intellectuele benadering van “Le Bonheur”. Terwijl ik op een intuïtieve manier werk. Mijn benadering is zelfs bijna bewust naïef, waardoor ze dan ook niet echt naïef is. Ik ben geen intellectueel, geen filosoof, gewoon een mens die schildert. Dus de vraag die mij bezig houdt, wordt dan niet wat is “Le Bonheur”, wel hoe kan ik een schilderij maken. De vraag gaat dus niet over wat geluk is. Hoewel ik me soms wel gelukkig voel en dan weet wat geluk is. Voor een schilder betekent de kunstgeschiedenis het kijken naar kunst en het kijken naar een schilderij in het bijzonder. Ik kan dan ook heel erg gelukkig worden door gewoon naar schilderijen te kijken. Uiteindelijk is alles een zoektocht naar het leiden van een gelukkig leven. Toch is er een verschil tussen het kijken naar kunst en het begrijpen van kunst, op dezelfde manier als de dualiteit tussen het theoretische en het puur gevoelsmatige, romantische.’

Straalt Manets werk voor jou je definitie van geluk uit?

‘Het befaamde schilderij “Le Déjeuner sur l’herbe” van Manet heb ik nooit echt begrepen, en ik heb er in feite nooit iets voor gevoeld. Het “déjeuneren sur l’herbe” geeft bijna op een naïeve manier het thema van geluk weer. Eén aspect van het werk is het naakt in de natuur zitten als manier om gelukkig te zijn. Maar wat me treft in dat werk van Manet is de balans tussen het realistische en het abstracte. Als voorloper van het impressionisme ligt het idee erin besloten dat verf op zich iets kan betekenen. De picknick veruitwendigt ook het gevoel van de verloren gegane natuur bij de stadsmens van vandaag die het druk heeft met allerlei. Het is trouwens een werk dat veel kunstenaars heeft geïnspireerd. Ik heb het schilderij geherinterpreteerd maar er bijvoorbeeld geen barbecue aan toegevoegd. Het is niet het verhaal dat me intereseert, maar wel het beeld.’

Moet kunst voor jou steeds een antwoord geven op wat voorgangers hebben gedaan?

‘Uiteraard. Het is zelfs geen kwestie van moeten, maar het is gewoon zo als je bewust kunstenaar bent. De hele erfenis van de kunstgeschiedenis moet je met je meenemen. Er zijn trouwens twee verschillende benaderingen: naast de theorie over kunst in de historische context bestaat er ook de geschiedenis van de techniek, gelieerd aan de geschiedenis van de materie: namelijk hoe je puur met een medium kan communiceren. Als kunstenaar hoop je steeds daar je steentje aan bij te dragen.

Benjamin Demeyere brengt in samenwerking met het grafisch bureau Brest ook een boek uit met als titel: Le Bonheur. Het boek telt 48 pagina’s, wordt op 300 genummerde exemplaren gedrukt, en is verkrijgbaar in de galerie tegen de prijs van 20 euro.

Inge Braeckman

Naar tweejaarlijkse gewoonte exposeert Benjamin Demeyere gedurende de zomermaanden in Galerie De Zwarte Panter. De schilder zoekt graag houvast binnen een thema, dat evenwel aan slechts één voorwaarde hoeft te voldoen: genoeg ruimte laten. ‘Alles kan een aanleiding zijn om te schilderen.’

Benjamin Demeyere componeerde voor deze editie een paradijs. Niet meer het paradijs van de bijbel zoals in de eerdere zomertentoonstelling ‘Eden’ (1998), waarin de bijbelse context nadrukkelijk een plaats had, maar een paradijs in de zin van een utopie van geluk en hoe daar middels individuele wensen invulling aan wordt gegeven.

“‘Paradise’ is positief. Ik ben blij dat ik daar nu mee kan uitpakken, we hebben wel een beetje positiviteit nodig,” verklaart Benjamin zijn intuïtieve keuze. “Mijn werk is evenwel nooit eenzijdig. ‘Utopie’ bijvoorbeeld, verwant aan de betekenis van paradijs, draagt in zich dat het om iets onbestaands gaat. Met mijn beelden wil ik de gelaagdheid van het leven oproepen.” – Foto Toon De Clerck © 2015

“Une île begint waar Paradise eindigde. Vrijwel meteen na Paradise wist Benjamin dat er een vervolgtentoonstelling zou komen. Het verlangen naar een paradijselijk oord, weg willen, alles achterlaten en de vlucht naar een eiland waren thema’s die hij ditmaal uitdiepte. …

Zowel de foto’s van de Lebensreformbewegung, als de mythologische taferelen en de tijdschriftgravures toonden aspecten die voor Benjamin de gelaagdheid van het begrip eiland representeerde. Soms nam hij het beeldmateriaal vrij letterlijk over, in andere werken vermengde hij interpretaties van deze verhalen met meer clichématige elementen verwant aan de vorige tentoonstelling Paradise. Zo doken er nog steeds enkele palmbomen op en werden er ook bootjes afgebeeld om tot bij de eilanden te geraken. Een eiland is een vrij afgezonderde en geïsoleerde plek, die bij momenten plots ontzettend eenzaam en bevreemdend kan aanvoelen. Une île verbeeldt de wrange ondertoon van het paradijselijke, de utopie, de droom.

Een portret van de zestiende-eeuwse Franse filosoof Michel de Montaigne ontstond vanuit zijn bewondering voor de grote denkers. In het clichématige beeld van de wereldvreemde wijsgeer die dikwijls in zijn eentje de briljantste ideeën bedenkt, zag hij tevens een parallel met zijn gevoelsmatige eiland. Vaak fantaseert Benjamin over de torenkamer, waar Montaigne de rust en de eenzaamheid opzocht om al lezend en schrijvend vat te krijgen op het leven en zichzelf. De filosoof bestudeerde gedurende twintig jaar de meest uiteenlopende thema’s en combineerde ze met zijn eigen persoonlijke, intieme gedachten en ervaringen. De beschouwingen waaraan Montaigne tot het einde van zijn leven werkte, werden achteraf gebundeld in zijn Essais. Je leven kunnen wijden aan de studie, de lectuur en het schrijven van essays is voor Benjamin een onbereikbare fantasie, iets voor in een volgend leven.

In mijn ogen gaat Benjamin op eenzelfde toegewijde, eclectische maar niettemin consequente manier te werk. Zoals Montaigne zijn zolderkamer had, heeft hij zijn atelier waar hij tracht grip op de wereld te krijgen. Al vijfentwintig jaar lang zoekt hij daar de eenzaamheid op om op een informele, zoekende en associërende manier de dingen die hem bezighouden te doorgronden en te verbeelden. Vaak de banaalste onderwerpen eerst. Iedere tweejaarlijkse tentoonstelling bij De Panter is het moment waarop Benjamin uiteenlopende anekdotes en dagelijkse schoonheid weet te bundelen tot een nieuw esthetisch geheel.”

Thomas More startte in 1516 zijn eilandroman Utopia in de Antwerpse kathedraal, Benjamin Demeyere situeerde zijn eiland in de Sint-Julianuskapel van de Panter. En Montaigne is een inspiratiebron van hedendaagse denkers en kunstenaars. In de voorbije kwarteeuw van samenwerking met de Galerie heeft Benjamin Demeyere een coherent oeuvre ontwikkeld: een eigen stem binnen de hedendaagse kunst. Een eiland om te ontdekken.

De tentoonstellingen van Benjamin Demeyere Le voyageur sur la terre, van Greet Martens Krümel sind auch Bröt en van Frank Wagemans Brave New Work gaan van start in het openingweekend van zaterdag 4 juli en zondag 5 juli van 11u tot 19u en lopen nog tot en met zondag 13 september 2020.

Benjamin Demeyere ontleent de titel van zijn nieuwe tentoonstelling in galerie de Zwarte Panter aan het in 1927 verschenen boek van Julien Green. Enkel de titel. Want in de tentoonstelling verwijst de reiziger naar de legendarische figuur van Ahasverus, de wandelende jood die zijn leven niet kan verliezen aangezien hij zijn dood heeft verloren. De Antwerpse schilder identificeert zich met deze vagebond die betekenis probeert te vinden in zijn lot tussen het onverbiddelijke tijdsverloop en de stilte van de goden. Zolang de aarde draait, blijft dromen mogelijk voor wie zichzelf niemand noemt en uiteindelijk iedereen is, voor wie onderweg is en nooit stopt.

In “La rencontre”, een schilderij dat in de kapel wordt tentoongesteld, verwijst Benjamin duidelijk naar het meesterwerk van de realistische schilder Gustave Courbet, “Bonjour Monsieur Courbet” (1854). Dat werk is dan weer geïnspireerd op een populaire prent van Pierre Leloup du Mans uit 1831, “De bourgeois van de stad in gesprek met de wandelende jood”. Achter een spel van rasters en kleuren, een techniek die de schilder koestert, ruilde hij de originele personages in voor zijn trouwe galeriehouder Adriaan Raemdonck, diens hond en Fred Bervoets, galeriegenoot maar vooral mentor van de jonge student aan de Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen. De cruciale dubbele ontmoeting maakt van deze autobiografische reconstructie een soort zelfportret, net als alle andere werken die in dezelfde ruimte worden tentoongesteld.

In het ‘tempeltje’ met uitzicht op de tuin vertelt Benjamin in drie schilderijen, nog steeds via de figuur van de wandelende jood, over zijn aankomst in Antwerpen aan het einde van zijn jeugd. Naast hun poëtische en visuele kracht, staan de wapenschilden symbool voor het behoren tot een gezin en een land.

Vooraan de galerie zet de kunstenaar zijn ambitieuze project voort om 1.000 études exotiques uit te voeren. Deze afbeeldingen van vogels op een gekleurde achtergrond dienen hem als vingeroefeningen waarmee de muzikant elke dag zijn instrument probeert te temmen. Deze studies gaan vergezeld van nostalgische beelden, metaforen van Sint Franciscus van Assisi die met vogels sprak, ook prachtig geschilderd door Giotto aan het einde van de 13de eeuw.

Benjamin Demeyere, een reiziger op aarde, laat zich tot slot inspireren door een reeks prenten die hij uit Japan meebracht om zich te verdiepen in de techniek van het schilderen met olieverf. Japan, een reisbestemming, een Oosterse droom, een paradijs? Een eiland. (R.D.)

De ontdekking van de Franse kunstenaar Christian Boltanski is voor mij van fundamenteel belang geweest. Ik word enorm geraakt en geïnspireerd door zijn kijk op het leven, het geheugen, de waarheid, het spel en de kindertijd.

«Je pense que chaque artiste possède en commun avec l’enfant le pouvoir de transformer le monde. On donne une boîte d’allumettes à un enfant, il en fait une voiture ou un avion. De même, un artiste joue avec la réalité pour en faire autre chose.» (C. Boltanski, conversation avec Laure Adler, Flammarion 2021)

In mijn tentoonstelling L’homme ‘bijna’ invisible (2006) werkte ik rond het idee van verdwijning, een thema dat Boltanski dierbaar is. Voor Une île (2018), bracht ik in mijn schilderijen het gevoel van eenzaamheid naar voren, in het bijzonder de eenzaamheid van de artiest. Alleen in zijn atelier, laat hij zich door de buitenwereld inspireren om zijn innerlijke leven uit te beelden. De uiterst romantische notie van de onbeweeglijke reiziger. Maar er is slechts eenzaamheid in de afwezigheid van de ander.

Het is precies deze ‘andere’ waar het om draait in D’autres vies que la mienne. De ander (opnieuw) zichtbaar maken. Mij door hem laten inspireren om de vorm te bepalen die mijn schilderijen zullen aannemen. Een poging doen om zijn bestaan te verlengen. Vertrekkend van (online) gevonden foto’s of zorgvuldig bewaarde snapshots, creëer ik schilderijen. Ik maak nieuwe herinneringen, nieuwe levens. Uit het concrete, reële en vluchtige moment van de opname, uit dit spoor ontstaat er, in de vorm van een schilderwerk, een veel abstractere voorstelling, waarbij alle objectiviteit verloren gaat. Ik vertel niet het verhaal van de weergegeven onderwerpen, ik laat me er slechts door inspireren. Zo hou ik bijvoorbeeld van de kleur in sommige afbeeldingen: de grijstinten, zachte contrasten die de beelden onscherp maken, of de nuance in sepia van nog oudere foto’s. Zo verkleuren ook andere beelden uit mijn kindertijd, de blauwtinten verdwijnen en maken plaats voor roze en oranje nuances…

In kunst liegen beelden vaak, ze geven slechts zelden de realiteit weer. De vraag is echter niet wat een schilderwerk beschrijft, maar wat het zichtbaar maakt. Ik inspireer me op foto’s voor wat ze in me wakker maken: kleur, de kindertijd, een gevoel van liefde, van vreugde of verdriet.

De foto’s gebruikt voor deze tentoonstelling zijn getuigenissen van vervlogen tijden. Zij beelden dierbaren of anonieme onbekenden uit, herinneringen aan reizen, fragmenten van het leven. Maar de referenties gaan snel verloren en de foto’s verworden tot gewone afbeeldingen. Er is geen waarheid meer. Alles wordt mogelijk.

Benjamin Demeyere